Asliye hukuk mahkemesinin tek hakimli olduğunu söyledik, sulh hukuk mahkemesinin tek hakimli olduğunu söyledik. Hangi yargılama usullerinin uygulanacağını söyledik. Asliye mahkemeler ve sulh mahkemeleri de adli tatilde kural olarak çalışmazlar. Belirli kişiler arasındaki uyuşmazlıklara ya da sadece belirli türdeki uyuşmazlıklara bakmak üzere kurulan mahkemelere de özel mahkemeler denir. Bunlara uzmanlık, ihtisas mahkemeleri de denilir. Özel mahkemeler sadece görev alanlarına giren dava ve işlere bakar. Özel mahkeme kurulması Anayasaya aykırı değildir. Tabii hakim ilkesine de aykırılık teşkil etmez. Hukuk yargılamasında ilk derece mahkemeleri genellikle tek hakimlidir demiştik, asliye ticaret mahkemeleri hariç. Medeni usul hukukunda hangi özel mahkemeler vardır? Aile, iş, tüketici, kadastro, icra, fikri ve sınai haklar hukuk mahkemeleri vardır. Bu mahkemelerin görevine girmeyen her davaya, sulh hukuk mahkemesi de görevli değilse, asliye hukuk mahkemesi bakar.
İŞ MAHKEMELERİ
Özel mahkemelere devam ediyorduk arkadaşlar. İş mahkemeleri de işten doğan uyuşmazlıklara bakıyor. İşçiyle işveren arasında doğan uyuşmazlıklara bakıyor. İş kanunu gibi, toplu iş sözleşmesi gibi, grev ve lokavt kanunu gibi kuralların uygulanmasından doğan uyuşmazlıklara bakıyor. İş verenle işçi arasında doğan uyuşmazlıklara bakıyormuş, özel bir mahkeme ve tek hakimli. Basit usule tabi. Adli tatilde çalışıyor. Eskiden seri usule tabiydi işte iade davalarına seri usul uygulanıyordu. Ama demiştik ki seri usul kalktı. Ne kaldı sadece? Basit usulle yazılı usul var, başka yok.
TÜKETİCİ MAHKEMELERİ
Yeni tüketici kanunu çıktı biliyorsunuz, görev alanı çok genişledi. Neredeyse genel görevli mahkeme tüketici mahkemeleri oldu diyebilirim yani asliye hukuktan bile fazla. Her şeyden doğabilir çünkü, tüketiciye yönelik uygulanabilir. Her sözleşmeden doğabilir. Tüketicinin korunması hakkında kanundan doğan, tüketiciye yönelik uygulamalardan ve tüketici işlemlerden doğan uyuşmazlıklara bakar. Tek hakimli ve basit usule tabi.
Ama tüketici mahkemelerine dava açmadan önce tüketici uyuşmazlıklarında bir şey yapmamız lazım; eğer uyuşmazlık belli bir miktarın altındaysa nereye gitmemiz lazım? Tüketici sorunları hakem heyetine gitmemiz lazım. Hakem heyetine başvuru sınırı her sene değişiyor yeniden değerlendirme oranına göre. En son bu arkadaşlar. İlçe tüketici hakemlerinde 2200 liraya kadar olanlarda, işte büyük şehir statüsündeyse 2200-3300 arasında. Yani belirli miktarın altında kalan tüketici uyuşmazlıklarında önce hakem heyetine başvurmak zorundayız.
KADASTRO MAHKEMELERİ
Şimdi kadastro kanunundan doğan uyuşmazlıklara bakmak için özel görevli bir mahkeme var; o da kadastro mahkemesi. Daha ülkemizde kadastro olmayan yerler var. Kadastro kanunundan doğan uyuşmazlıklara bakar dedik. Diyor ki kanun, kadastro mahkemeleri tek hakimlidir ama asliye derecesinde mahkemedir. Şimdi bir mahkemenin bir başka mahkeme derecesinde olması ne demektir, hangi bakımdan önem taşır? Bir mahkemenin başka bir mahkeme derecesinde olması o mahkemede hangi yargılama usulünün uygulanacağı bakımından önem taşır. O zaman kadastro mahkemeleri asliye derecesinde olduğuna göre hangi usule tabi olması gerekir normalde? Yazılı yargılama usulüne tabi olması gerekir. Asliye hukuk mahkemelerinde yazılı yargılama usulü uygulanır.
Bir de FİKRİ VE SINAİ HAKLAR HUKUK MAHKEMELERİ var, mülkiyet hukukundan doğan uyuşmazlıklara bakıyor diyebiliriz. Markalar, patent, endüstriyel tasarım gibi fikri mülkiyet, fikir ve sanat eserleri kanunundan doğan uyuşmazlıklara bu mahkeme bakıyor. Bu mahkemenin cezası da var, fikri ve sınai haklar ceza mahkemesi de var. Bu da asliye mahkemesi derecesinde. Dolayısıyla hangi usule tabi olması lazım? Yazılı yargılama usulüne. Temyiz süresi nedir on beş gündür. Asliye derecesinde denmesi bu açıdan önem taşıyor.
Bir de İCRA MAHKEMELERİ var. İcra iflasta göreceğiz. Bu da icra iflas kanunundan doğan bazı uyuşmazlıkları çözmek için oluşturulmuş özel görevli bir mahkeme. Bir sürü görevi var ama icra mahkemeleri dar yetkili mahkemelerdir. Sınırlı yetkiye sahip mahkemelerdir.