1.Ayrım
a) Taşınır eşya
b) Taşınmaz eşya
Taşınır eşya, adından da anlaşıldığı gibi niteliği bozulmadan, özüne zarar gelmeden taşınabilen eşyadır. Otomobil, kitap, defter vs.. Taşınmaz eşya ise tam tersidir arazi, ev..
Hukuk düzeni bu ayrımı yaparken eşyanın doğal yapısıyla birlikte ekonomik yapısını ve karşıladığı ihtiyaçları da dikkate almıştır. Bu yüzden taşınır olmasına rağmen taşınmaz hükümlere ya da benzer hükümlere tabi tutulan taşınır eşyalar vardır. Mesela taşınmazın bütünleyici parçaları böyledir. Taşınmazın bütünleyici parçası haline gelen taşınır eşyalar, taşınmaz gibi taşınmaz hükümlerine tabidir. Bir taşınır eşya düşünün, bir taşınmazın bütünleyici parçası haline gelmiş olan taşınırlar için taşınmaz hükümleri uygulanır.
Gemilerin, hava araçlarının özel sicilleri vardır ve taşınmazlara benzer hükümlere tabidir. Değerleri yüksek olduğu için neredeyse taşınmaz hükümleri gibi hükümlere tabi olurlar. Gemimiz gemi siciline kayıtlıysa icra iflas hukukunda görecekseniz paraya çevrilmeleri taşınmaz hükümlerine tabidir. Bir taşınır eşya taşınmaz hükümlerine tabi oluyor.
2.Ayrım
a) Basit eşya
b) Birleşik eşya
Taşınır eşya, adından da anlaşıldığı gibi niteliği bozulmadan, özüne zarar gelmeden taşınabilen eşyadır. Otomobil, kitap, defter vs.. Taşınmaz eşya ise tam tersidir arazi, ev..
Hukuk düzeni bu ayrımı yaparken eşyanın doğal yapısıyla birlikte ekonomik yapısını ve karşıladığı ihtiyaçları da dikkate almıştır. Bu yüzden taşınır olmasına rağmen taşınmaz hükümlere ya da benzer hükümlere tabi tutulan taşınır eşyalar vardır. Mesela taşınmazın bütünleyici parçaları böyledir. Taşınmazın bütünleyici parçası haline gelen taşınır eşyalar, taşınmaz gibi taşınmaz hükümlerine tabidir. Bir taşınır eşya düşünün, bir taşınmazın bütünleyici parçası haline gelmiş olan taşınırlar için taşınmaz hükümleri uygulanır.
Gemilerin, hava araçlarının özel sicilleri vardır ve taşınmazlara benzer hükümlere tabidir. Değerleri yüksek olduğu için neredeyse taşınmaz hükümleri gibi hükümlere tabi olurlar. Gemimiz gemi siciline kayıtlıysa icra iflas hukukunda görecekseniz paraya çevrilmeleri taşınmaz hükümlerine tabidir. Bir taşınır eşya taşınmaz hükümlerine tabi oluyor.
Birleşik eşyanın bazı kavramlarla karıştırılmaması gerekir.
- Eşya Birliği
Birden fazla eşyanın bağımsızlıklarını kaybetmeden ekonomik amaca hizmet için bir araya gelmesidir.
Örnek olarak hayvan sürüsü, yemek takımı, bir çift koşum atı, kütüphanedeki kitaplar verilebilir.
Birliği oluşturan her bir eşya tek başına bir eşyadır ancak ekonomik amaca hizmet eder. Yemek takımını ele alacak olursak her bir tabak tek başına diğeri kırılsa dahi işlevini devam ettirir, 12 kişilik yemek takımı 11 tanesi ile aynı fiyata satılamaz.
Bazen eşya birliğini oluşturanlar arasında asıl şey- eklenti ilişkisi vardır. Örnek olarak; ev ve anahtarı, gözlük ve kılıfı verilebilir. Her ikisinin de ayrı bağımsızlığı olmasına rağmen aralarında altlık üstlük ilişkisi mevcuttur.
Eşya birliğinde yer alan eşyaların her biri tek başına kullanılabilir ancak bunların takım olma özelliği kaybolur. Tek başlarına borçlandırıcı işleme konu olabilirler.
Ayni hak devirlerinde ise her biri için ayrı ayrı tasarruf işleminin gerçekleştirilmesi gerekir.( taşınırlarda teslim, taşınmazlarda tapuya tescil ile)
- Hak Birliği
Bağımsız hak konuları belli bir amaçla bir arada bulunarak bir topluluk oluşturuyorsa buna hak birliği denir. Örnek; malvarlığı, malvarlığı bütün olarak devredilemez içerisindeki her bir unsurun kendine özgü tasarruf işleminin gerçekleştirilmesi gerekir. Örneğin malvarlığı içindeki alacak hakkı alacağın temliki ile, taşınırlar ise teslim ile devredilir.
Bu durumun istisnası ticari işletmedir. İçerisinde unvan, işletme adı, makinaları içerir. Bunlar tek bir işlemle her biri için ayrı ayrı işleme gerek kalmadan ayni hak konusu yapılabilirler.( yazılı sözleşme + sicile tescil ve ilan ile)
Bir miktar eşya: Herbiri eşya vasfını taşımayan şeylerin bir araya gelinmesiyle oluşur.
Ör/ 1 kilo pirinç
3.Ayrım
a) Misli eşya: sayma, tartma gibi yöntemlerle belirlenebilen eşyadır.
Ör/ 3 kilo buğday
b) Misli olmayan eşya: ferden belirlenmesi gereken eşyadır.
Ör/ taşınmazlar, bir ressamın tablosu, hayvanlar..
Hayvanlar eşya mıdır?
Alman hukukçuları ve Oğuzamana göre hayvanlar eşya değil eşya benzeridir ancak eşyalara ilişkin hükümler uygulanır.
Bizde ise TMK da bu konuya ilişkin hüküm bulunmamaktadır bu sebeple çoğunluk görüşe göre hayvanlar eşya sayılırlar.
4.Ayrım
Bu ayrım özel mülkiyete konu mallar açısından gündeme gelir.
a) Sahipli eşya: Üzerinde mülkiyet hakkı kurulmuş olan eşyadır.
b) Sahipsiz eşya: Özel mülkiyete konu olabileceği halde henüz üzerinde mülkiyet hakkı kurulmamış veya üzerinden mülkiyet hakkı sonradan kalkmış olan eşyadır.
Ör/ av hayvanları, kır çiçekleri, çöpe atılmış kalem, terkin işlemi yapılmış arazi
Çalınmış, kaybolmuş, unutulmuş eşyalar sahipsiz eşya kategorisine dahil edilemezler.
Bu ayrım şunun için önem kazanır; sahipli eşya devren, sahipsiz eşyalar ise devren kazanılırlar. Sahipli olmasına rağmen zamanaşımı ile kazanmada vardır, istisnai bir kazanma yoludur.
Taşınırlar bakımından sahipsiz taşınır, sahiplenme ile ( TMK 767) kazanılabilir. Sahipsiz taşınmaz ise tapuya kayıtlı ise işgal ile, değilse kazandırıcı zamanaşımı ile kazanılabilir.
5.Ayrım
a) özel mülkiyete tabi eşya
b) özel mülkiyete tabi olmayan eşya
TMK 715, kamu mallarını düzenler. İçerisinde devlete ait taşınmazlardan bahsediyor oluşu dikkat çekicidir. Ayrıca bu madde sahipsiz mallardan bahseder ancak aşağıdaki ayrımla tam olarak uyuşmadığı görülür. ( İdare hukuku ve eşya hukuku kamu mallarını farklı şekilde tasnif eder.)
Kamu Malları
Kendi içerisinde özel mallar( hazine malları) ve dar anlamda kamu malları olmak üzere ikiye ayrılır.
1.Özel mallar: Kamu malı sayılmakla birlikte devlet bunlar üzerinde tam olarak kamu hukuku kuralları uygulayamamaktadır, sınırlı yetkiye sahiptir. Devlet bunlar üzerinde, istediği gibi sınırlı ayni hak kuramaz. Karşılıksız devredilemezler, haczedilemezler, özel mallar ile ilgili işlemler ilgili kanunlara göre yapılır.
2.Dar anlamda kamu malları:
- Hizmet malları: Okul binaları, hastaneler, cezaevleri ve bunların eklentileri
- Orta mallar: Yollar, meydanlar, parklar, köprüler
- Sahipsiz mallar: Dağlar, ovalar, kıyılar… Örnek olarak verilebilir.