Uygulamada daha çok karşılaşılan bir ihtimaldir. Eğer yapı gecekondu niteliğinde ise; konunun bizim şimdi anlatacağımız hususlara göre değil, 775 sayılı Gecekondu Kanunu’na göre çözümlenmesi gerekir. Hangi yapıların gecekondu statüsüne girdiği de yine Gecekondu Kanunu’na göre belirleniyor.
a) Arazi Malikinin Hakları
- İnşaatın kaldırılması(MK 722/3)
Arazi maliki aşağıdaki şartların varlığı halinde arazisindeki inşaatın kaldırılmasını talep edebilir.
- Arazi malikinin açık veya örtülü rızasının olmaması gerekir.
Arazisinde inşaat faaliyeti olduğunu gören ya da öğrenen arazi malikinin müdahale etmemesi örtülü rızasının olduğunu gösterir.
- Yapının kaldırılması aşırı zarara yol açmamalıdır.
Yapının sökülmesi giderleri malzeme sahibine ait olur. Sökülmeye rağmen arazi malikinin uğradığı herhangi bir başka zarar varsa da, bu zarar haksız fiil hükümlerine göre malzeme sahibi tarafından tazmin edilir.
- Taşınmazı tapu dışı (haricen) satın alan malzeme sahibi, aldığı bu arazi üzerinde yapı inşa ederse ne olur?
Bu durumda malzeme sahibi taşınmazı haricen satın aldığı için geçerli bir satış işlemi meydana gelmemiş ve taşınmaz üzerinde malik de olmadığından, başkasının arazisi üzerine yapıyı yapıyor. Ancak İçtihadı Birleştirme Kararı’na göre bu durumda arazi malikinin örtülü rızası olduğu kabul ediliyor. Bu sebeple arazi maliki inşaatın kaldırılmasını talep edemez.
Ancak malzeme sahibiyle taşınmaz maliki arasında yapılan tapu dışı satış sözleşmesi hile veya tehdit sebebiyle iptal edilebilir bir sözleşmeyse; arazi malikinin rızası geçersiz olur ve malik ikinci şart da gerçekleşmişse inşaatın kaldırılmasını talep edebilir. (Hileye ya da tehdide maruz kalan arazi maliki olmalıdır.)
2. Arazi mülkiyetinin devrini talep
- Arazi maliki iyiniyetli olmalıdır.
- Yapının değeri arazinin değerinden açıkça fazla olmalıdır.
Bu şartlar gerçekleştiğinde arazi maliki, malzeme sahibinin araziyi devralmasını talep hakkına sahip olur. Devir işleminin nasıl yapılacağı konusunda ise; arsa malikinin başkasına ait malzemeyle yapı yapması ihtimalini incelerken mülkiyetin devriyle ilgili yaptığımız açıklamalar burada da geçerlidir.
b) Malzeme Sahibinin Hakları
- Tazminat (MK 723)
Malzeme sahibi yapıyı yapmış olsa bile MK 718 ‘e göre yaptığı yapı arazi sahibine ait olur. Bu sebeple malzeme sahibi, kullandığı malzemesine karşılık bir tazminat talep edebilir. Tazminat miktarı, malzeme sahibinin iyi niyetli olup olmamasına göre değişir. Malzeme sahibi iyi niyetli ise uygun tazminat verilir. Uygun tazminat, malzemesinin ve emeğinin değeridir. Malzeme sahibi kötü niyetli ise tazminat malzemenin asgari değerini geçemez.
2. Arazi mülkiyetinin devri (MK 724)
- Malzeme sahibi iyi niyetli olmalıdır.
- Yapının değerinin arazinin değerinden açıkça fazla olması gerekir.
Arsa malikinin başkasına ait malzemeyle yapı yapması ihtimalini incelerken mülkiyetin devriyle ilgili yaptığımız açıklamalar burada da geçerlidir.