-
Sigorta Himayesinin Kaynağına Göre
- Kanuni Sigortalar: Sigorta himayesinin kaynağı bir kanundur.
- Akdi Sigortalar: Himayenin kaynağı bir akittir. Söz konusu akit sigorta sözleşmesidir.
2. Sigorta Himayesinin Toplumun Belli Bir Kesimi İçin Sağlanıp Sağlanmadığına Göre
- Özel Sigortalar
- Sosyal Sigortalar
Bizim işimiz özel sigortalarladır.
- Sosyal sigortalarda prim yükü belirlenirken gelir oranı da dikkate alınır. Özel sigortalarda prim yükü belirlenirken; menfaatin değeri ve o menfaati tehdit eden riskin gerçekleşme ihtimali dikkate alınır.
- Sosyal sigortalarda sigorta himayesinin kaynağı bir kanun hükmüdür. Özel sigortalarda ise kaynak çoğu zaman bir sözleşmedir.
- Sosyal sigortaların önemli bir kısmı zorunludur. İsteğe bağlı olanları da vardır. Özel sigortaların önemli bir kısmı isteğe bağlıdır, zorunlu olanlar istisnaidir.
- Sosyal sigortalara tabii olmak için belli bir işte çalışıyor olmak ya da bir statüye sahip olmak gerekir.(Kamu çalışanı, hizmet akdiyle çalışıyor olmak, devlet memuru olmak, asker olmak…) Özel sigortalara tabii olmak için belli bir işte çalışıyor olmak ya da statüye sahip olmak gerekmez.
- Sosyal sigortalarda gerekli organizasyon ya da örgütlenme bizzat devlet ya da bu amaçla kurulmuş bir Kamu tüzel kişisi tarafından gerçekleştirilir. Özel sigortalarda organizatör bir özel hukuk kişisidir. Genelde bu kişi hukuk düzenlerinde karşımıza tüzel kişi olarak çıkmaktadır. Türk Hukukunda ise bu kişi ya Anonim Şirket ya da Kooperatif Şirketi şeklinde kurulmuş bir Ticaret Şirketi olmaktadır. Bugünkü hukukumuzda gerçek kişiler sigortacılıkla uğraşamaz ayrıca anonim şirketler ve kooperatif şirketler dışındaki ticaret şirketleri de sigortacılık yapamazlar. Bununla beraber özellikle Batılı ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de sigortacılıkla uğraşmak üzere kamu tüzel kişilerinin kurulduğunu görüyoruz. Örneğin, DASK(Zorunlu deprem sigortası ve diğer bazı afetler ile ilgili ödemelerle ilgilenir.),TMSF(Bazı bankalarda bazı kişilerce açılan hesaplardaki paralar bankanın bir mali sıkıntıya girmesi durumunda ödenemez ise tamamı olmasa da kısmen buradan karşılanmaktadır. Güvence verilen hesaplar mevduat bankalarında açılan hesaplar ile katılım bankalarında açılan hesaplardır. Gerçek kişiler tarafından açılan hesaplar olmalıdır. Hocaya göre katılım bankalarında açılan hesaplar için güvence verilmesine gerek yoktur. Çünkü bu bankalarda açılan hesaplarda hesap sahipleri bir spekülatif rizikoyu, yatırılan paranın geri dönememesi riski, hesabı açtıkları ilk anda göze alırlar.).
- Sosyal sigortalarda güvence daha ziyade çalışanları tehdit eden riskler için(iş kazası, meslek hastalığı, yaşlılık, işsizlik vs.) verilir. Buna karşılık özel sigortalarda sigorta himayesi sigortalanabilir olmak kaydıyla her türlü riski konu alabilir.
3. Himaye Verilen Menfaati Tehdit Eden Risk ya da Risklerin Gerçekleştiği Ortama Göre
- Kara Sigortaları
- Hava Sigortaları
- Deniz Sigortaları
Kara Sigortası-Deniz Sigortası ayrımı yTTK’da terk edilmiştir. Yeni literatürde Hava Sigortaları için getirilmiş özel bir düzenleme yoksa Kara Sigortaları için getirilmiş düzenlemelerin uygulanması gerektiği söylenir.
4. Zorunlu Olup Olmadıklarına Göre Özel Sigortalar
- İsteğe Bağlı(İhtiyari) Sigortalar: Özel sigortaların önemli bir kısmı isteğe bağlıdır.
- Zorunlu Sigortalar: Yapılması zorunlu olan özel sigortalar da vardır.
Bir özel sigortanın yaptırılması zorunluluğu çoğu zaman bir kamu hukuku karakterli düzenleme ile getirilir. Bazen zorunluluğun kaynağı bir sözleşme hükmü de olabilir. Çoğu zaman literatürde zorunlu sigorta denildiğinde kamu hukuku karakterli düzenleme ile getirilen zorunluluk anlaşılır. Söz konusu kamu hukuku karakterli düzenleme bir kanun hükmü olabilir(Ör: KTK), bir Kanun Hükmünde Kararname(Ör: Deprem Sigortası konutlar için zorunlu hale getirilmiştir ve düzenleme KHK şeklinde yapılmıştır.) ya da bir Bakanlar Kurulu Kararı olabilir. Sigortacılık kanunu çıkarılmadan önce BK’na kamu yararının bulunduğu durumlarda sorumluluk sigortasını zorunlu hale getirme yetkisi verilmiştir. Kamu yararının bulunması bir mutlak ön şarttır. Sigortacılık Kanununda ise herhangi bir özel sigorta türünü zorunlu hale getirme yetkisini BK’na vermiştir. Önceden bu yetki sadece sorumluluk sigortaları bakımından verilmiştir. BK ise bu yetkiyi Hazine Müsteşarlığı’na devretmiştir.
Sigortacılık Kanununa baktığımız zaman gerçek anlamda zorunlu sigortalar bakımından başka hükümlerin de düzenlendiğini görüyoruz. Sigortacılık Kanununda olmasına rağmen TTK’da yalnızca sorumluluk sigortaları bakımından ön görülmüştür. Ülkede sigorta şirketleri faaliyet gösterdikleri branşlarda zorunlu hale getirilmiş sigortaları kapılarına gelen herkesle yapmaya mecburdur.
Bir faaliyetin icrasına ya da bir şeyin kullanılmasına izin vermeye yetkili olanlar ile verilen izinler konusunda denetim yapmaya yetkili olanlar faaliyetin icrası sırasında ya da icrasına başlanırken ya da o şeyin kullanılması sırasında bunlarla ilgili olarak zorunlu hale getirilmiş özel sigortaların yapılmadığını tespit ederlerse gereken izni ya da ruhsatı vermezler veya verilen izni ya da ruhsatı geri alırlar.
Bir özel sigorta bir sözleşme ile de zorunlu hale getirilebilir. BK’da belirtilen sözleşme şartlarına aykırı olmamak şartıyla kişiler aralarında her türlü sözleşmeyi düzenleyebilirler. Mesela bir otoyol ya da baraj inşaatı yapılacak. Kişiler o inşaatın inşaat rizikolarına karşı sigortalanmalarını isterler. Bir banka kredi verirken kredi ile alınacak evin sigortalanması gerektiğini şart koşabilir. Yoksa kredi vermiyorum diyebilir. Sözleşme ile bir sigorta zorunlu hale getirilebilir ancak o sigortanın belli bir sigorta şirketi ile yapılacağı öngörülemez. Bunu öngören sözleşme şartları Sigortacılık Kanunu ile getirilen düzenlemeye göre batıldır.
5. Sigorta Himayesinin Malvarlığı ya da Şahıs Varlığı Değerleri İçin Verilip Verilmediğine Göre
- Malvarlığı Sigortaları
- Şahıs Varlığı Sigortaları: Önemli bir kısmı bizim mevzuatımızda Can Sigortası üst başlığı adı ile karşımıza çıkmaktadır.
6. Sigortacının Yapacağı Ödemenin Somut Bir Zararın Karşılığı Olup Olmadığına Göre
- Zarar Sigortaları: Malvarlığı Sigortaları ile bir yerde kesişmektedir.
- Meblağ Sigortaları: Meblağ sigortalarında risk gerçekleşince gerçekleşen riskin ortaya çıkarttığı arzu edilmeyen sonuçlar hakkında parasal bir hesaplamaya girişilmeden, doğrudan doğruya poliçede yazılı meblağ ne ise sigorta himayesinden istifade eden kişiye ödenir.